5 Οκτωβρίου: Ποιους ανθρώπους τιμούμε σήμερα;
του Γιώργου Τσιάκαλου
Σε τρεις ημέρες ανοίγει τις πόρτες της η έκθεση βιβλίου της Φρανκφούρτης, η μεγαλύτερη στον κόσμο, με τιμώμενη χώρα αυτή τη φορά τη Φινλανδία. Ο θεσμός της «τιμώμενης χώρας» αποτελεί μια εξαιρετική ευκαιρία για την εκάστοτε επιλεγμένη χώρα να παρουσιάσει την ιδιομορφία και την πρόοδό της στα γράμματα. Για το σκοπό αυτό, τα κράτη επιλέγουν να εκπροσωπηθούν επισήμως από δημιουργούς τους που έχουν συμβάλει αποφασιστικά στην ανάπτυξη των γραμμάτων στον τόπο τους, και απολαμβάνουν γι’ αυτό την εκτίμηση των αρχών και των συμπολιτών τους. «Δείξε μου ποιον στέλνεις , να σου πω ποιος είσαι και προς τα πού πηγαίνεις!», θα μπορούσε να πει κανείς. Αυτό έκανε και η Φινλανδία φέτος: Δείχνει την ιδιομορφία και την πορεία της στα γράμματα επιλέγοντας να έχει ως κεντρική της φυσιογνωμία στην έκθεση έναν εκπαιδευτικό της, τον Pasi Sahlberg. Πρόκειται για έναν από τους πρωτεργάτες της εκπαιδευτικής μεταρρύθμισης στη χώρα τους και συγγραφέα του βιβλίου «Φινλαδικά μαθήματα - Τι μπορεί να μάθει ο κόσμος από την εκπαιδευτική αλλαγή στη Φινλανδία;» (που μέσα σε δύο χρόνια μεταφράστηκε σε πάρα πολλές γλώσσες και διαβάζεται σαν μυθιστόρημα σε ολόκληρο τον κόσμο). 
Τι μπορεί να μάθει ο κόσμος; Μπορεί να μάθει ότι δεν είναι λαϊκός μύθος αλλά αλήθεια αυτό που αυθόρμητα λένε οι άνθρωποι εδώ και πολλά χρόνια: ότι η πιο αποτελεσματική επένδυση για να ξεφύγει μια χώρα από τη μιζέρια και τη φτώχεια είναι η επένδυση στη μόρφωση. Αυτό έκανε η Φινλανδία όταν πριν δύο δεκαετίες, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, βίωσε μια οικονομική κρίση ίδιου μεγέθους με τη δική μας σήμερα. Υποχρεωμένη τότε να κάνει περικοπές σχεδόν σε όλους τους τομείς -αλλά χωρίς μνημόνια!- αποφάσισε να επενδύσει τα χρήματα και τις ελπίδες της σε μια ποιοτική εκπαιδευτική μεταρρύθμιση, η οποία γρήγορα την έφερε στην κορυφή του κόσμου τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην οικονομία. Την πορεία και το περιεχόμενο αυτής της μεταρρύθμισης αφηγείται ο Sahlberg στο βιβλίο του. Και ένα μήνυμα εξέχει: αν θέλεις πράγματι την επιτυχία τότε πρέπει να δείξεις απόλυτη εμπιστοσύνη στους/στις εκπαιδευτικούς και μέγιστη εκτίμηση στο έργο τους! Χωρίς αυτά δεν υπάρχει επιτυχία και πρόοδος. Να, λοιπόν, ποιου ιδιαίτερου πολιτισμού αντικατοπτρισμό αποτελεί η συγκεκριμένη επιλογή των εκπροσώπων της Φινλανδίας στη Διεθνή Έκθεση Βιβλίου της Φρανκφούρτης! Γι’ αυτό άλλωστε σήμερα, 5 Οκτωβρίου, «Παγκόσμια Ημέρα Απονομής Τιμής στους/στις Εκπαιδευτικούς», στη χώρα του Pasi Sahlberg θα τιμηθούν σε πολλές μικρές και μεγάλες εκδηλώσεις οι άνθρωποι που επιτελούν το σημαντικότερο έργο σε μια πολιτισμένη κοινωνία: να μαθαίνουν τον κόσμο γράμματα.
Και σ’ εμάς, πως θα τιμήσει η χώρα τους ανθρώπους που μαθαίνουν τον κόσμο γράμματα, και μάλιστα μέσα στις πιο αντίξοες συνθήκες; Η απάντηση είναι εύκολη: η δική μας Πολιτεία δεν θα τους τιμήσει καθόλου, διότι άλλος είναι ο πολιτισμός των ιθυνόντων της δικής μας Παιδείας. Αυτοί δεν ασχολούνται με τόσο «ευτελή success stories», όπως αυτό της Φινλανδίας. Αν το έκαναν, θα έπρεπε να εξηγήσουν πως τοποθετούνται απέναντι στη μελέτη που παρουσιάστηκε πριν τρία χρόνια από την Επιτροπή της Ευρωπαϊκής Ένωσης και δείχνει ότι μια επιτυχημένη εκπαιδευτική μεταρρύθμιση στη χώρα μας θα προσέφερε ασφαλέστερη, μεγαλύτερη και ταχύτερη οικονομική ανάπτυξη από όλα τα προγράμματα λιτότητας που εφαρμόζονται σήμερα και θεμελιώνονται σε αιματηρές –και, μάλλον, ατελέσφορες- περικοπές. Οι δικοί μας ιθύνοντες -δέσμιοι οπισθοδρομικών αγκυλώσεων, ημιμάθειας και συντηρητικών ιδεολογιών- αρνούνται να αποδεχτούν τη σημασία της εκπαίδευσης για την ανάκαμψη της χώρας, και συνακόλουθα αποκρούουν την ιδέα μιας ριζικά διαφορετικής συμπεριφοράς απέναντι στους/στις λειτουργούς της. Γι’ αυτό, αν τα πράγματα μείνουν όπως είναι, τότε τίποτε δεν μας σώζει σ’ αυτή την χώρα. Όμως δεν θα μείνουν.
Ορατές είναι πια οι αλλαγές στις ιδέες, στάσεις και συμπεριφορές των ανθρώπων απέναντι στους δασκάλους και στις δασκάλες των παιδιών μας. Κι αυτό όχι τυχαία, αλλά επειδή οι εκπαιδευτικοί μας στην εποχή της κρίσης στέκονται στο ύψος των περιστάσεων. Ίσως σήμερα να μην γίνεται αντιληπτό, όμως είναι βέβαιο ότι όταν έλθουν καλύτερες μέρες πολλοί θα αναρωτιούνται για την αντοχή και τη δύναμη των «αναπληρωτών», που, σχεδόν απλήρωτοι, κάθε χρόνο και σε μια άλλη γωνιά της Ελλάδας, διδάσκουν γράμματα στα παιδιά των απομακρυσμένων περιοχών. Και κερδίζουν την εκτίμηση και την αγάπη των κατοίκων γιατί αυτό που αναπληρώνουν είναι το έλλειμμα υπευθυνότητας των ιθυνόντων της Παιδείας. Και το ίδιο έργο επιτελούν οι εκπαιδευτικοί μας παντού στην Ελλάδα, σε μια εποχή που οι δαπάνες για την Παιδεία έχουν πέσει κάτω από το κρίσιμο όριο επιβίωσης ενός εκπαιδευτικού συστήματος. 
Όσο οι εκπαιδευτικοί αντέχουν, μπορούμε να αισιοδοξούμε για το μέλλον. Και για ν’ αντέχουν χρειάζονται την εμπιστοσύνη μας στο πρόσωπό τους και την εκτίμησή μας στο έργο τους.