Στις 29/4 ξεσπάει η απεργία των καπνεργατών στην Βόρεια Ελλάδα. Λίγες μέρες πριν, οι καπνεργάτες του εργοστασίου Κομέρσιαλ είχαν καταλάβει το εργοστάσιο μετά την απόρριψη των αιτημάτων τους από την εργοδοσία. Στο κάλεσμα τους για συμπαράσταση η απεργία γίνεται πανκαπνεργατική. Μέσα σε μια εβδομάδα ο αγώνας απλώνεται. Δίνεται μια απάντηση στους δρόμους ενάντια στα διαφαινόμενα σχέδια της αστικής τάξης. Μέσα στην εβδομάδα η καπνεργατική απεργία μεταβάλλεται σε πανεργατική κινητοποίηση. Μυλεργάτες, τροχιοδρόμοι, υφαντουργοί, τσαγκαράδες, εργάτες του ηλεκτρισμού, αυτοκινητιστές…
Παρασκευή 8 Μάη
Όλη η Θεσσαλονίκη είναι στο πόδι, καθώς και οι μικρομαγαζάτορες έχουν κλείσει τα μαγαζιά τους. Οι συγκρούσεις ξεκινάνε όταν οι απεργοί προσπαθούν να περιφρουρήσουν την απεργία από τους απεργοσπάστες που τους προστατεύουν οι αστυνομικοί. Οι απεργοί ενώνονται σε μια διαδήλωση που πυκνώνει από τη συμμετοχή του κόσμου καθώς κατευθύνεται προς το Διοικητήριο. Εκεί τους επιτίθεται η έφιππη αστυνομία. Οι απεργοί απαντούν με πέτρες και ξύλα.Σάββατο 9 Μάη
Η πρωτοφανέρωτη αγριότητα της αστυνομίας κατεβάζει την άλλη μέρα ξανά το θεσσαλονικιώτικο λαό στους δρόμους. Η απεργία τώρα πια έχει μεταβληθεί σε εξέγερση όλης της πόλης. Οι σταλινικοί, που αρνούνταν να καλέσουν γενικές συνελεύσεις, τώρα, κάτω από την πίεση της εξεγερμένης πόλης, συγκροτούν την κεντρική απεργιακή επιτροπή που αποτελείται από τους προέδρους των συνδικάτων της πόλης, σταλινικούς στην πλειοψηφία τους. Αυτοί παρά την πίεση του κόσμου αρνούνται να καλέσουν για μια γενική συγκέντρωση. Οι εργαζόμενοι όμως κατεβαίνουν αυθόρμητα στους δρόμους κατά χιλιάδες και συγκεντρώνονται στα διάφορα σημεία της πόλης. Στα αυτοσχέδια βήματα ανεβαίνουν συνδικαλιστές, εργάτες, ρήτορες και καλούν τους εργάτες να πάρουν την εξουσία. Αυτές οι συγκεντρώσεις μετατρέπονται σε διαδηλώσεις και κατευθύνονται στο διοικητήριο. Στη γωνία Εγνατίας και Αριστοτέλους οι χωροφύλακες αρχίζουν εν ψυχρώ να γαζώνουν το πλήθος. Εννέα διαδηλωτές νεκροί. Με παρόμοιο τρόπο χτυπούν και σε άλλα σημεία στη πόλη. Τελικός απολογισμός από τις σφαίρες της χωροφυλακής 12 νεκροί και πάνω από 300 τραυματίες. Αν το ποτήρι της λαϊκής οργής ήθελε μια σταγόνα για να ξεχειλίσει οι 12 αυτοί νεκροί ήταν πολύ περισσότερο από σταγόνα.
Η αστυνομία απαγορεύει κάθε διαδήλωση. Αλλά οι δρόμοι πια είναι στα χέρια του οργισμένου πλήθους. Οι καμπάνες που χτυπούν κατεβάζουν στο δρόμο όλο και περισσότερο κόσμο. Οι χωροφύλακες κλείνονται έντρομοι στα τμήματα. Οι διαδηλωτές ζητούν από τους σταλινικούς όπλα. Πιέζουν την κεντρική απεργιακή επιτροπή να οδηγήσει την επίθεση στα αστυνομικά τμήματα. Μπροστά σε αυτή τη κατάσταση ο Μεταξάς διατάζει τον στρατό να παρέμβει. Η καταστολή ανατίθεται στο Γ΄ Σώμα Στρατού που σταθμεύει εκεί και στον υποστράτηγο Ζέππο. Οι στρατιώτες όμως, όχι μόνο αρνούνται να πυροβολήσουν εναντίον του πλήθους, αλλά συναδελφώνονται μαζί του. Τέτοιες σκηνές όπου απλοί φαντάροι αγκαλιάζονται με τους εργάτες θυμούνται στις διηγήσεις τους όσοι έζησαν από κοντά τα γεγονότα.
Οι σταλινικοί θα βγάλουν τους υπηρέτες των αστών από το αδιέξοδο. Το ΚΚΕ αρνείται την οποιαδήποτε σύγκρουση και καταγγέλλει σαν προβοκάτορα όποιον προτείνει πιο δυναμικές λύσεις. Δέχεται την εξουσία του υποστράτηγου Ζέππου και τρέχει να διαπραγματευτεί μαζί του. Παράλληλα, πιστό στη προδοτική γραμμή του Λαϊκού Μετώπου διαπραγματεύονται με τους Βενιζελικούς βουλευτές τη λήξη της απεργίας. Ο μόνος που αντιδρά στα σχέδια των σταλινικών μέσα στη κεντρική απεργιακή επιτροπή είναι ο τροτσκιστής Βασιλειάδης, γραμματέας του συνδικάτου μηχανουργών. Ο Ζέππος αρπάζεται από το χέρι που του προτείνουν οι σταλινικοί. Υπόσχεται πως θα ικανοποιηθούν τα αιτήματα των απεργών, θα αποζημιωθούν οι συγγενείς των θυμάτων, θα τιμωρηθούν οι χωροφύλακες.
Κυριακή 10 Μάη
Η πόλη είναι ξανά στους δρόμους. Την κηδεία των νεκρών της προηγούμενης ακολουθεί ένα ποτάμι 150.000 διαδηλωτών, που καταλήγει σε μια μεγάλη συγκέντρωση στη πλατεία Ελευθερίας. «Την επόμενη μέρα θα έπρεπε να είναι γενικός διοικητής της Βόρειας Ελλάδας ένα καπνεργάτης», δηλώνει στο πλήθος ο τροτσκιστής εργάτης Πανταζής. Αλλά είναι η εξαίρεση. Οι σταλινικοί εργάτες των συνδικάτων, οι βουλευτές του ΚΚΕ, Βενιζελικοί βουλευτές προσπαθούν να συγκρατήσουν το πλήθος. Διάφοροι αστέρες του Λαϊκού Μετώπου πείθουν τους εργάτες να δεχθούν τις «διαβεβαιώσεις» του Ζέππου και να διαπραγματευθούν μαζί του την απελευθέρωση των συλληφθέντων εργατών. Η ομπρέλα της εθνικής ενότητας ξανάρχεται να κουκουλώσει τα ταξικά συμφέροντα των εξεγερμένων. «Πρέπει να εμπιστευτούμε τον λόγο ενός ανώτατου αξιωματικού» έλεγαν. Ο θεσσαλονικιώτικος λαός παραπλανημένος και προδομένος από τη ηγεσία του δεν μπορεί να προχωρήσει μόνος του πιο πέρα.
Δευτέρα 11 Μάη
Μπαίνουν στην πόλη στρατιωτικές ενισχύσεις φερμένες από τη Λάρισα. Πρόκειται για μονάδες ιππικού πιστές στην κυβέρνηση. Ταυτόχρονα ο στόλος κλείνει το λιμάνι της πόλης. Ο Ζέππος ανακτά ξανά τον στρατιωτικό έλεγχο και αμέσως σταματά τις διαπραγματεύσεις με τους σταλινικούς. Στην πόλη εξαπολύεται ένα πογκρομ συλλήψεων, ενάντια στους πρωτοπόρους εργάτες. Η εξέγερση έχει τσακιστεί. Ο Π. Πουλιόπουλος θα γράψει τρία χρόνια αργότερα «Αν στη Θεσσαλονίκη τις μέρες του Μάη διευθύνανε όχι οι προδότες του ταξικού μετώπου αλλά μια ταξική ηγεσία, αυτή δεν θα άφηνε το κίνημα να ξεθυμάνει και να φτάσει σε αδιέξοδο με άκαρπες συνεννοήσεις και «συναδελφώσεις» με τους αξιωματικούς του στρατού που αντικαταστήσανε τους αμπαρωμένους από την οργή της μάζας στα αστυνομικά τμήματα δολοφόνους των εργατών… Μια ταξική ηγεσία θα εβάθαινε το αυθόρμητο κίνημα στη Θεσσαλονίκη, θα το εφάρδαινε με αστραπιαία ταχύτητα σε μαχητικότατες διαδηλώσεις σε όλα τα εργατικά κέντρα της Βόρειας Ελλάδας και στην Αθήνα, δίνοντάς του ένα κεντρικό πολιτικό σύνθημα τελεσιγραφικού χαρακτήρα: Κάτω ο δολοφόνος Μεταξάς! – Άμεση αποδοχή όλων των πολιτικών και οικονομικών διεκδικήσεων! Αποτέλεσμα άμεσο θα ήταν η μεγαλύτερη νίκη που γνώρισε ως τότε το ελληνικό προλεταριάτο και ένα πρωτάκουστο μεγάλωμα του πολιτικού του γοήτρου μέσα στα μη προλεταριακά εργαζόμενα στρώματα της χώρας». Χρειάστηκαν λιγότερο από δύο μήνες για το πραξικόπημα του Μεταξά και το καθεστώς τρομοκρατίας που θα ακολουθήσει.
Από το Μάη στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου
Από το Μάη στη δικτατορία της 4ης Αυγούστου
Η καταστολή της εξέγερσης στη Θεσσαλονίκη άνοιξε το δρόμο για το πραξικόπημα της 4ης Αυγούστου. Οι εκλογές του Γενάρη του 36 δεν δίνουν την απόλυτη πλειοψηφία σε κανένα από τα δύο αστικά κόμματα. Το λαϊκό έχει 143 έδρες, οι Βενιζελικοί 142. Το «Λαϊκό Μέτωπο» του ΚΚΕ βγάζει 15 έδρες. Γίνονται προσπάθειες για το σχηματισμό μιας κυβέρνησης από τα δύο αστικά κόμματα. Μετά από αποτυχημένες απόπειρες, ο βασιλιάς, που έχει επιστρέψει μετά το νόθο δημοψήφισμα του 35, ορκίζει πρωθυπουργό το Μεταξά. Στους δύο μήνες που ακολουθούν την καταστολή της εξέγερσης ο Μεταξάς θα εξαπολύσει ένα κύμα συλλήψεων που αποκεφαλίζει την εργατική τάξη. Εκατοντάδες συνδικαλιστές και πολιτικοί ηγέτες συλλαμβάνονται και στέλνονται στα ξερονήσια. Από την άλλη, με μια σειρά αλλαγών στο στρατό και στις νομαρχίες εξασφαλίζει τη φιλοβασιλική ηγεσία των δυνάμεων καταστολής. Τελικά, στις 4 Αυγούστου, καταργεί τη Βουλή και το Σύνταγμα και ανακηρύσσει δικτατορία. Το καθεστώς του θα τελειώσει με την είσοδο των στρατευμάτων κατοχής στην Ελλάδα το 41.
Ο Μεταξάς υποδέχεται τον Γκέμπελς στην Αθήνα
Ο Μεταξάς δεν κρύβει την προτίμησή του στα καθεστώτα της ναζιστικής Γερμανίας και της φασιστικής Ιταλίας, τα οποία και προσπαθεί να μιμηθεί. Διαλύει τις οργανώσεις της εργατικής τάξης και φυλακίζει τους ηγέτες της. Δημιουργεί παραστρατιωτικά σώματα, που τα βαπτίζει «φάλαγγες», όπως ακριβώς και οι Ισπανοί ομοϊδεάτες του. Οργανώνει την Ε.Ο.Ν κατά τα πρότυπα της ναζιστικής νεολαίας. «…Η Ελλάς έγινε από της 4ης Αυγούστου Κράτος αντικομμουνιστικό, Κράτος αντικοινοβουλευτικό, Κράτος ολοκληρωτικό, Κράτος με βάση αγροτική και εργατική, και κατά συνέπειαν, αντιπλουτοκρατικό. Δεν είχε βέβαια κόμμα ιδιαίτερο να κυβερνά. Αλλά κόμμα ήτανε όλος ο Λαός, εκτός από τους αδιόρθωτους κομμουνιστές και τους αντιδραστικούς παλαιοκομματικούς…», έγραφε κάποια στιγμή το ημερολόγιο του.
Μια σειρά στημένες φιέστες, με πολλές περιοδείες στην επαρχία όπου τον ανακήρυσσαν σε πρώτο εργάτη της χώρας, σε πρώτο αγρότη κλπ, κλπ, περισσότερο επιβάρυναν το δημόσιο ταμείο, παρά έφερναν στο καθεστώς το πολυπόθητο λαϊκό έρεισμα. Μέχρι το τέλος, δεν μπόρεσε να αποκτήσει ένα γερό στήριγμα στις μικροαστικές μάζες της πόλης και του χωριού. Θα μείνει πάντα λαομίσητος και μόνο η σκληρή καταστολή και η προδοτική πολιτική του Λαϊκού Μετώπου των σταλινικών (ακόμα και τώρα καλούν τους «προοδευτικούς» βενιζελικούς σε Λαϊκό Μέτωπο κατά του φασισμού) εμπόδισαν να εκραγεί η βουβή λαϊκή αγανάκτηση.
Αυτό που «ξεχνούν» συνήθως οι ιστοριογράφοι όταν μιλούν για τη Μεταξική καταστολή είναι οι φοβεροί διωγμοί των αλλοεθνών μειονοτήτων. Πρώτοι-πρώτοι οι εβραίοι της Θεσσαλονίκης, που δεν αποτελούν μόνο την πλειοψηφία του πληθυσμού, αλλά και τον ιστορικό πυρήνα αριστερών οργανώσεων στην πόλη. Θα ακολουθήσουν την τύχη των υπολοίπων αριστερών στη φυλακή και στην εξορία. Ιδιαίτερα σκληρά θα δοκιμαστούν οι Σλαβομακεδόνες. Η γλώσσα τους…. απαγορεύεται, ολόκληρα χωριά συγκεντρώνονται για να ορκιστούν μπροστά στον μπάτσο και τον παπά του χωριού ότι…δε θα την ξαναμιλήσουν.
Η βάρβαρη καταστολή έχει σκοπό να τσακίσει κάθε αντίσταση στα σκληρά οικονομικά μέτρα. Είναι η χρυσή εποχή για το ελληνικό κεφάλαιο που φτάνει να αποκομίζει τεράστια κέρδη. Ιδιαίτερα ευνοημένο είναι το εφοπλιστικό και βιομηχανικό κεφάλαιο και κυρίως οι επιχειρήσεις, οι δεμένες με την παραγωγή στρατιωτικού υλικού. Από την άλλη το 30% του λαού υποσιτίζεται. Πάνω στις εργαζόμενες μάζες πέφτουν και τα τεράστια φορολογικά βάρη για τις πολεμικές δαπάνες. Η ελληνική αστική τάξη εξοπλίζεται, ξεκαθαρίζει το «εσωτερικό μέτωπο», αφιονίζει τις λαϊκές μάζες με το εθνικό δηλητήριο. Προετοιμάζεται για τον πόλεμο που έρχεται. Ο φιλογερμανός Μεταξάς δεν θα εμποδίσει τελικά του έλληνες αστούς να ταχθούν στο πλευρό των Άγγλων-Αμερικάνων, όταν δουν πως έτσι υποστηρίζουν καλύτερα τα συμφέροντα τους.
Ο Π. Πουλιόπουλος γράφει το 1940 από τις φυλακές της Ακροναυπλίας για την 4η Αυγούστου: «Η εγκαθίδρυση της δικτατορίας στην Ελλάδα είχε κριθεί κιόλας από την επομένη της 10ης Μαίου».
Εμείς θα προσθέταμε μόνο πως η ταξική πάλη δε γνωρίζει τέλος. Τη σκυτάλη από το Μάη της Θεσσαλονίκης θα πάρουν οι νέοι εργατικοί αγώνες για την Κοινωνική Απελευθέρωση.
Η προδοτική στάση του ΚΚΕ
Το σύμφωνο Σκλάβαινα – Σοφούλη
Μπορεί το ΚΚΕ να καταγγέλλει γενικά την πολιτική της ταξικής συνεργασίας, μα στη πραγματικότητα η συνεργασία με τα αστικά κόμματα «προς όφελος του τόπου» ήταν και είναι η βασική πολιτική στρατηγική του. Πολιτική που πάντοτε έσπερνε τις χειρότερες αυταπάτες στο επαναστατικό κίνημα της χώρας μας και οδηγούσε στη συντριβή και την απογοήτευση ολόκληρων επαναστατικών γενιών. Η πολιτική της ταξικής συνεργασίας δεν είναι κάτι νέο για το ΚΚΕ. Η κυβερνητική συνεργασία με τη Δεξιά το 1989 δεν ήταν τίποτα παραπάνω από μία ακόμη απόπειρα εφαρμογής του συμφώνου της Βάρκιζας. Και για την Βάρκιζα, χάριν της οποίας τσακίστηκε το μεγάλο επαναστατικό κίνημα, άδικα προσπαθούν να μας πείσουν οι σύγχρονοι ανασκευαστές της ιστορίας του ΚΚΕ ότι επρόκειτο για μεμονωμένα λάθη. Πριν την Βάρκιζα υπήρξε ο χαμένος κόκκινος Δεκέμβρης της Αθήνας του 44. Και πριν από αυτό, η μεγαλειώδης εξέγερση της εργατικής Θεσσαλονίκης το 36, η μόνη δύναμη που μπορούσε να σταματήσει τη Μεταξική Δικτατορία των διώξεων και των εξοριών για χιλιάδες αγωνιστές. Μια εξέγερση στο ανατρεπτικό πρόσωπο της οποίας, έπεφτε σαν σκιά η συμφωνία του Παλλαϊκού Μετώπου (ΚΚΕ) με την παράταξη των φιλελευθέρων (Βενιζελικοί).
Στις 3 του Απρίλη του 1936 δημοσιεύτηκε στον Ριζοσπάστη και τον αστικό τύπο το σχετικό συμφωνητικό που είχε υπογραφεί στις 19/2 ανάμεσα στον αρχηγό της κοινοβουλευτικής ομάδας του Παλλαϊκού Μετώπου Σκλάβαινα και τον αρχηγό των φιλελευθέρων Σοφούλη. Το σύμφωνο ανάμεσα στα άλλα προέβλεπε: απελευθέρωση πολιτικών κρατουμένων, κατάργηση του «Ιδιώνυμου» (σύμφωνα με το οποίο αρκούσαν υποψίες ότι είναι κανείς κομμουνιστής για να διωχθεί) και διάλυση της «Ειδικής Ασφάλειας Αμύνης του Κράτους». Αξίζει να αναφερθεί πως το ιδιώνυμο είχε ψηφίσει σύσσωμη η Βενιζελική παράταξη το 1929, ανάμεσα στους οποίους ο ίδιος ο Σοφούλης, τότε υπουργός Στρατιωτικών, ενώ ο αρχιτέκτονας του σχεδίου ήταν ο ίδιος ο Βενιζέλος. Ωστόσο ο Ριζοσπάστης χαιρετίζει τη συμφωνία στις 25 Απρίλη του 36 στο σαββατιάτικο φύλλο του. Στο λόγο του ο Σκλάβαινας αναφέρει: «Η κοινοβουλευτική ομάδα του Παλλαϊκού Μετώπου εμφανίστηκε στη βουλή με το μέτωπο ψηλά και υπερήφανα γιατί η συμφωνία του Παλλαϊκού Μετώπου-Φιλελευθέρων εξυπηρετεί τα πιο ζωτικά, τα πιο επείγοντα συμφέροντα του έθνους» ….«Μας κατηγορούν οι δυνάμεις της αντίδρασης για το σύμφωνο Παλλαϊκού Μετώπου-Φιλελευθέρων. Το σύμφωνο όμως και οι όροι που περιέχει δεν αποβλέπουν σε τίποτα άλλο παρά να βάλουν τις βάσεις για την πνευματική, υλική και πολιτική εξύψωση του λαού για μια ευτυχισμένη και δυνατή Ελλάδα».
Φυσικά η αστική τάξη γνωρίζει ότι η ευτυχία της βασίζεται πάνω στη δυστυχία του προλεταριάτου και των κομμουνιστών. Και ως εκ τούτου δεν είχε καμία αυταπάτη για την εφαρμογή αυτού του συμφώνου, πράγμα που απέδειξε με το σφαγιασμό της Θεσσαλονίκης αμέσως μετά, και με την παράδοση της εξουσίας στον εκλεκτό του παλατιού Μεταξά. Ωστόσο αυτή η συμφωνία της προσέφερε εξαιρετική βοήθεια στην προετοιμασία των σχεδίων της. Ενάντια στον εχθρό που βρισκόταν στην ίδια της τη χώρα. Το σύμφωνο γέμισε τις μάζες με κοινοβουλευτικές αυταπάτες, με την ιδέα ότι μπορεί ο Μεταξάς να αποτραπεί από την εξουσία κοινοβουλευτικά, την ίδια στιγμή που η μάχη μπορούσε να δοθεί στους δρόμους και τα εργοστάσια. Αυτή η ταξική προοπτική σύγκρουσης έμπαινε από το Ενιαίο Μέτωπο εργατών και φτωχών αγροτών, ενάντια σε ολόκληρο τον αστικό κόσμο, όπως καλούσε τότε ο Παντελής Πουλιόπουλος.
Αντίθετα, η υποταγή του ΚΚΕ στο συμφωνητικό με το «δημοκρατικό πρακτορείο» της αστικής τάξης, που ήταν οι Βενιζελικοί, το εξανάγκασε την οριακή στιγμή της εξέγερσης της Θεσσαλονίκης να εγκλωβιστεί στα όρια του, δηλαδή στα όρια της συμμαχίας με τους αστούς βουλευτές, την ίδια στιγμή που το κίνημα ξεδίπλωνε όλες του τις δυνατότητες. Η αστική τάξη έδενε με αυτή το ΚΚΕ, και το ΚΚΕ με τη σειρά του έδενε τα χέρια της πρωτοπορίας. Έτσι, την επομένη της σφαγής του εργαζόμενου λαού της Θεσσαλονίκης από τους μοναρχοφασίστες και τους μπάτσους του Μεταξά στις 9 Μάη, το ΚΚΕ δεν έριξε το σύνθημα για βίαιη ανατροπή της κυβέρνησης, και αρκέστηκε μόνο στην κήρυξη μιας 24ωρης γενικής απεργίας με πολιτικό αίτημα να συγκληθεί το αστικό κοινοβούλιο για να ανακαλέσει τον Μεταξά (!). Η εξήγηση του Ριζοσπάστη της Δευτέρας 11 Μάη 1936, αναφέρει στα ψιλά γράμματα: «Σύσκεψη των παλαιοδημοκρατικών κομμάτων. Το βράδυ στις 8 γίνηκε σύσκεψη των παλαιοδημοκρατικών κομμάτων με πρωτοβουλία της επιτροπής του λαού. Σε αυτό πήραν μέρος αντιπρόσωποι των Φιλελευθέρων, των Παπαναστασιακών, των Προοδευτικών, του Αγροτικού Κόμματος, του Σοσιαλιστικού Κέντρου και του Παλλαϊκού Μετώπου. Βγήκε επιτροπή που μαζί με την επιτροπή του λαού θα καταβάλει ενέργειες για την ικανοποίηση των απαιτήσεων του λαού. Οι φιλελεύθεροι και τα άλλα παλαιοδημοκρατικά κόμματα δεν συμφώνησαν στο ζήτημα που έβαλε το συλλαλητήριο σχετικά με την παραίτηση του Μεταξά και τη σύγκλιση του Βουλής με τη δικαιολογία ότι είναι ζήτημα των αρχηγών των κομμάτων».
Φυσικά το ΚΚΕ για να μη διαταράξει την συμμαχία δεν έβαλε το ζήτημα της ανατροπής του Μεταξά. Φρόντισε μάλιστα από το προηγούμενο βράδυ να διαλύσει τις λαϊκές πολιτοφυλακές που είχαν στηθεί στη Θεσσαλονίκη από εργάτες, αγρότες και φοιτητές. Αλλά και μετά το τέλος της επαναστατικής κατάστασης, το ΚΚΕ δεν διδάχθηκε σε τίποτα και συνέχισε την ίδια αλλοπρόσαλλη πολιτική. Συνέχισε μέσα από τη δικτατορία να καλεί του Βενιζελικούς, την παλιωμένη βιτρίνα της αστικής δημοκρατίας, σε κοινή πάλη, ανίκανο να επεξεργαστεί ένα σχέδιο ακόμα και για την προστασία των μελών του, και το αναγκαίο πέρασμα στην παρανομία. Έτσι γέμισαν οι φυλακές του Μανιαδάκη με χιλιάδες πρωτοπόρους εργάτες και αγωνιστές, θυσία στο βωμό της αισχρής αυταπάτης της ταξικής συνεργασίας. Της πολιτικής που θάβει την πάλη των τάξεων, στο όνομα «των ζωτικών και επειγόντων συμφερόντων του έθνους», όπως υπερηφανευόταν ο Σκλάβαινας στη βουλή τον Απρίλη του 1936.